Behoud van zoet oppervlaktewater in de Waddenregio: het gebruik van de Zoete Stuw
In de Waddenregio vormen akkerbouw en waterbeheer een belangrijke combinatie voor een gezonde toekomst. Het zoute en brakke water in zowel het grond- als oppervlaktewater in het gebied vormt echter een uitdaging. Een fenomeen in het oppervlaktewater genaamd ‘stratificatie’ of gelaagdheid van zout en zoet water maakt gericht gebruik en beheer nog lastiger. Dit betekent dat zoet water bovenop het zoute water blijft drijven. En doordat zout water via de ondergrond in de sloot komt is het niet altijd duidelijk waar het zoete water zich precies bevindt.
In het project Zoet op Zout zijn wij aan de slag gegaan met de hypothese dat de bovenste laag zoet oppervlaktewater vaak verloren gaat door I) opmenging of II) afvoer via traditionele stuwen. Dit is zonde en daarom is het doel om het waterbeheer systeem te optimaliseren en een robuuste toekomst te bieden voor de akkerbouw in het gebied.
Uit veldwerk van afgelopen zomer blijkt dat de ingelaten zoete water vaak verloren gaat door opmenging met brak water uit drains, kwel en andere watergangen. Onderstaande illustratie is een momentopname waarbij je kunt zien dat de verwachtte stratificatie achter een stuw optreedt. Als oplossing voor het zoetwaterverlies heeft Acacia Water de ‘Zoete Stuw’ ontwikkelt. De Zoete Stuw is een mogelijke oplossing om meer water vast te houden in de sloot en zal getest worden in Zoet op Zout. De Zoete Stuw zorgt ervoor dat juist het zoute water wordt afgevoerd en het zoete water wordt vastgehouden. Omdat de stuw waterkwaliteit en doorstroming beïnvloedt is het van belang om goed te bepalen waar deze wordt geplaatst en het gehele systeem in ogenschouw te nemen, zodat benedenstroomse agrariërs geen last hebben van het afgevoerde zoute water. Vanwege de vastgestelde stratificatie is de sloot uit figuur 1 ‘een interessante watergang om de zoete stuw te testen’ aldus Martin van de Maar, gebiedsbeheerder bij Waterschap Noorderzijlvest.
Het onderzoek heeft zeer interessante resultaten opgeleverd. Zo komt de gelaagdheid van zoet op zout water niet overal voor in de brakke polders van de Waddenregio. Ook blijkt de situatie 'brak op zout' voor te komen in plaats van 'zoet op zout'. Op sommige locaties zal de Zoete Stuw dus geen oplossing bieden.
In de Negenboerenpolder wordt met behulp van de Boeren Meten Water handheld op verschillende plekken en dieptes in de sloot gemeten, en meet Acacia Water op verschillende dieptes de EC waarde. Waterschap Noorderzijlvest houdt het zoutgehalte goed in de gaten. Door dit onderzoek krijgen we inzicht in het watersysteem en wordt uitgezocht waar deze gelaagdheid voorkomt. De uitkomsten van het onderzoek zijn interessant voor adviezen waar ook het waterschap en agrariërs veel aan hebben.
In Zoet op Zout – ‘Toekomstbestendig Regionaal Waterbeheer’ wordt onderzocht voor welke locaties de Zoete Stuw een uitkomst kan bieden en wordt het concept uitgewerkt voor implementatie in de Waddenregio. In 2023 zal de Zoete Stuw worden getest met een praktijkproef in een perceel sloot, waarvan de resultaten en algemene lessen zullen worden gedeeld. Zo hoopt men bij te dragen aan een vruchtbare toekomst van de akkerbouw in de Waddenregio.
Auteurs: Anne van der Heijden & Tine te Winkel
