Zoetwatercoöperatie voor ondergrondse waterberging
Boeren zijn steeds vaker op zoek naar nieuwe bronnen van zoetwater voor landbouw om hun weerbaarheid tegen klimaatverandering te vergroten. In het project Zoete Toekomst Texel werken we aan innovatieve ondergrondse waterberging. In fase 1 van het project lag de focus op de technische haalbaarheid van deze innovatie. In fase 2 ligt de focus op verdere verduurzaming hiervan door opschaling, financiële ontwikkeling en de oprichting van zoetwatercoöperaties.
De coöperaties zijn de samenwerkingsverbanden die nodig zijn voor de economische haalbaarheid en opschaling van deze innovatie.
Klimaatverandering heeft in toenemende mate impact op de kustgebieden in Nederland. Verzilting en droogte beperken de landbouwproductie. Zoetwatervoorraden komen verder onder druk te staan. Voor eilanden zoals Texel is dit probleem nog nijpender vanwege het gebrek aan aanvoer van zoetwater. Ondertussen stijgt de zeespiegel wat de verzilting verder versterkt.
Beschikbaarheid van zoetwater vergroten
Texel is voor zoetwatervoorziening volledig afhankelijk van neerslag. Op bijna het gehele eiland is zowel het grondwater als oppervlaktewater te zout om te worden gebruikt als irrigatiewater. Het gevolg daarvan is, dat gemiddelde opbrengsten op Texel lager zijn dan op het vasteland.
Tegen deze achtergrond is het project Zoete Toekomst Texel (ZTT) gestart door boeren op Texel in samenwerking met groot aantal andere partijen, waaronder overheid, technische en sectorpartners.
Fase 1: experimenteren met een technische innovatie
Tussen 2021 en 2023 zijn op twee locaties ASR-systemen (Aquifer Storage and Recovery) geïnstalleerd. De locaties zijn gelegen aan de Hoofdweg en de Postweg.
Tijdens de eerste fase lag de nadruk op het ontwikkelen van de verschillende onderdelen van het ASR-systeem: het opvangen van drainagewater tijdens de herfst en de winter, het zuiveren en vervolgens ondergronds opslaan met behulp van horizontaal geboorde diepdrains. Op deze manier wordt het neerslagoverschot opgeslagen in de zoute ondergrond. Hiermee wordt stap voor stap een zoetwaterbel opgebouwd in een zoute omgeving.
In het droge seizoen, de lente en zomer, kan een deel van het water in de zoetwaterbel hergebruikt worden voor irrigatie.
Tijdens fase 1 is het ASR-systeem op de Hoofdweg volledig operationeel geworden. In 2025 hergebruiken de deelnemende boeren voor derde keer water uit het systeem. Op de Postweg functioneerde de horizontale diepdrain niet zoals bedoeld. Op deze locatie zijn daarom verticale waterputten geïnstalleerd die worden ingezet voor ondergrondse waterberging vanaf oktober 2025.
Fase 2: ondergrondse opslag als strategie
Op basis van de behaalde resultaten uit de periode 2021-2023 is fase 2 gestart in 2024. Fase 2 staat in het teken van het ASR-systeem gereedmaken als innovatieve strategie tegen verzilting en verdroging en de voorwaarden scheppen om ASR te kunnen opschalen.
Financiële ontwikkeling en opschaling
Financiële kosten en baten van beide pilots met ASR worden verder onderzocht. Ook is er een verkenning hoe de innovatie verder kan worden opgeschaald. Bij het opschalen moeten knelpunten, die verder gaan dan de technische aspecten, worden geïdentificeerd. Daarbij is te denken aan factoren zoals betaalbaarheid, betrouwbaarheid, toegankelijkheid, gebruiksvriendelijkheid en vergunningprocedures.
Zoetwatercoöperaties
De installaties voor ondergrondse waterberging brengen kosten met zich mee. Schaalvoordelen kunnen worden behaald door grotere installaties te realiseren die meerdere hectares bedienen. Dit overstijgt het areaal van een individueel boerenbedrijf, waardoor samenwerking tussen agrariërs nodig is om een hoger rendement uit investeringen te halen. Daarnaast is waterverdeling tijdens de periode van hergebruik een belangrijk aandachtspunt.
In fase 1 is de basis gelegd voor zoetwatercoöperaties: samenwerkingsverbanden van agrariërs die gezamenlijk een installatie aanschaffen en/of beheren. In 2024 is de eerste zoetwatercoöperatie formeel opgericht: Zoetwatercoöperatie Hoofdweg. Een mijlpaal.
Nu is het aan alle stakeholders om verdere praktijkervaring op te doen met het onderhoud en de toepassing van het ASR-systeem, vanuit de ervaringen van de Zoetwatercoöperatie Hoofdweg.
Kennisdeling voor ondergrondse waterberging als duurzame oplossing
Binnen Zoete Toekomst Texel ontwikkelen we veel nieuwe kennis. Het is cruciaal om deze goed te documenteren, te delen en bij de juiste doelgroepen onder de aandacht te brengen.
Dit draagt bij aan de zichtbaarheid van verzilting, verdroging en ondergrondse waterberging als oplossing.
We bevorderen kennisdeling door complexe data te vertalen, resultaten te delen en toegankelijke informatiebladen te ontwikkelen. We bieden deze openbaar aan, zodat iedereen de informatie kan downloaden en gebruiken.
Alle data en informatie wordt gedeeld en opgeslagen op de website www.zoetetoekomsttexel.nl.
